1905
<strong>Tłomackie</strong>, 1905
Autor: sygn. K & Cie V.
Własność: Muzeum Warszawy
Dodane przez: Stacja Muranów

Tłomackie

1905

Pocztówka "Synagoga w Warszawie". Przedstawia Wielką Synagogę na Tłomackiem, dziś już nieistniejącą. Była symbolem judaizmu reformowanego Warszawy oraz jedną z najwspanialszych budowli, wzniesionych w stolicy w XIX wieku. Uroczyste otwarcie odbyło się 26 września 1878 r., czyli w żydowski Nowy Rok (Jom Kippur) 5639. Była budowlą trójnawową, o klasycystycznej fasadzie, główna jej sala mierzyła ok. 29 na 33m. Wnętrza wykończono szlachetnymi materiałami. Przy jej budowie zastosowano nowatorską wówczas konstrukcję żeliwną,  była też wyposażona w centralne ogrzewanie i oświetlenie gazowe. Kazania w synagodzie, należącej do nurtu reformowanego, wygłaszano w języku polskim, a na piątkowe nabożeństwa, którym towarzyszyły występy chóru, mogli wchodzić do niej także chrześcijanie (występami zachwycał się m.in. Ignacy Paderewski). Wielka Synagoga zajmowała posesję przy Tłomackiem nr 7, stojąc frontem do dzisiejszej al. Solidarności,. Przed nią rozciągał się zadrzewiony skwer z kutym w żelazie ogrodzeniem.  W latach dwudziestych XX w. przeszła gruntowny remont. Przetrwała zaledwie 65 lat. Po 1940 r. Niemcy urządzili we wnętrzu, a także na przyległym skwerze, skład mebli zrabowanych z getta. A 16 maja 1943 r. o godz. 20.15 synagogę podminowano i wysadzono w powietrze – zrobił to osobiście kat getta, generał Jurgen Stroop na znak „zakończenia misji ostatecznego rozprawienia się z Żydami Warszawy“, zapisując potem w swoim raporcie: „Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie przestała istnieć“.Stroop jednak nie wygrał – w zgliszczach getta wciąż ukrywali sie ludzie. Do początków 1944 r. – jak podają Tatiana Berenstein i Adam Rutkowski – ruiny dzielnicy zamkniętej zamieszkiwało kilka tysięcy osób. Od upadku powstania warszawskiego do wyzwolenia – kilkaset osób, których nazywano „Robinsonami getta“. Data 16 maja jest jednocześnie datą upadku powstania w Getcie. W archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego znajduje się „Złota Księga“ – przekazany w 1966 r. przez Helenę Weisflog dokument, opisujący najstarsze dzieje synagogi.